GÜNAHLARA ÇOK DALMAK ÎMÂNI TEHLİKEYE SOKABİLİR!!!

Günahlara Çok Dalmak Îmânı Tehlikeye Sokabilir!!!

Dr. Mehmet Sürmeli

İnsanı Allah’tan perdeleyen her şey günah kavramıyla açıklanır.¹ Bu kavram, Kur’ân-ı Kerîm’de ve Hz. Peygamber’in (sav) hadislerinde değişik biçimlerde ele alınmıştır. Kur’ân-ı Kerîm, günah kavramını şu isimlerle ele almıştır: Zenb², ism³, ifk⁴, cürm⁵, hub⁶, ricz⁷, rics⁸, zelle⁹, zûr¹⁰, seyyie¹¹, şuhh¹², şer¹³, şirk¹⁴, dall¹⁵, tuğyân¹⁶, zulm¹⁷, anid¹⁸, fücur¹⁹, fahşa²⁰, münker²¹, fesad²², fısk²³, istikbar²⁴, kebire²⁵, sağire²⁶, hit’a²⁷, kizb²⁸, lemem²⁹, neces³⁰, nidd³¹, hevâ³², vizr’³³, anet³⁴, makt³⁵, hatâ³⁶, isyân³⁷, cünah³⁸, sefah³⁹, bâtıl⁴⁰, buhl⁴¹, riyâ⁴², menn⁴³, ezâ⁴⁴, ğayy⁴⁵, fitne⁴⁶, nüşuz⁴⁷, Hûd’a⁴⁸, nifak⁴⁹, adâvet⁵⁰, suht ⁵¹, ğuluv⁵², buğuz⁵³, habis⁵⁴, hüzüv⁵⁵, iftirâ⁵⁶, cehl⁵⁷, bağy⁵⁸, İsrâf⁵⁹, şekavet⁶⁰, i’tida⁶¹, ğayz⁶², kibir⁶³, lağv⁶⁴, mekr⁶⁵, nemime⁶⁶, bühtan⁶⁷, hıns⁶⁸, ıhtiyâl⁶⁹.

Kur’ân-ı Kerîm ve hadislerden yola çıkan büyük fıkıh âlimi Dahhak (ö. 135/752) günâhı: “İşleyene, Allah Teâlâ’nın dünyâda had, âhirette ise azap takdîr etmiş olduğu suçlardır.”⁷⁰ şeklinde tanımlamıştır.

Kur’ân-ı Kerîm ve Hz. Peygamber (s.a.v.) îmanla felah/kurtuluş arasında bir ilgi kurduğu gibi günahla da helâk arasında bir ilgi kurmuştur.⁷¹ Kur’ân-ı Kerîm, Firavun ve yönetici ekibinin insanlara yapmış olduğu zulüm⁷², Lût kavminin cinsel ahlâksızlık⁷³, Medyenliler’in ölçü ve tartıda yaptıkları hîle ve haksız kazanç⁷⁴ sebebiyle helâk olduklarını haber vermiştir. Bunlardan ayrı olarak putlara tapınmanın⁷⁵, dinde aşırı gitmenin⁷⁶, âyetleri inkâr etmenin⁷⁷, “emr-i bi’l-ma’rûf nehy-i ani’l-münker” görevini yapmamanın⁷⁸, peygamberleri yalanlamanın⁷⁹, hakîkatten yüz çevirmenin⁸⁰, zulmün⁸¹, rasûllerin getirdiklerine karşı çıkmanın⁸², zenginlikten dolayı şımarmanın⁸³ ve Allâh’ın verdiği nîmetlere şükretmemenin⁸⁴ de helâke sebep olan günahlar olduğu belirtilmiştir.

Kur’ân-ı Kerîm ve hadîs-i şerîflerden hareketle İslâm âlimleri birçok günah tanımı yapsalar da Hz. Peygamber (s.a.v.), günâhı; insanın fıtraten karşı çıktığı, vicdânının yapılmasına onay vermediği bir yabancılaşma eylemi saymış ve şöyle tanımlamıştır: “Yaptığın zaman gönlünün râzı olmadığı ve insanların da böyle bir şeyi yaptığını bilmelerini istemediğin şeydir.”⁸⁵ Çünkü “mü’min yapmış olduğu bir kötülük nedeniyle üzüntü, iyilik nedeniyle de sevinç duyan”⁸⁶ insandır. “Günahlardan kaçınmayı hicret, kaçınan kişiyi de muhâcir”⁸⁷ kabûl eden Rasûlullah (s.a.v.), ümmetini özellikle inanç alanıyla ilgili günahlara karşı uyarmış ve şöyle buyurmuştur: “Velev ki paramparça edilseniz veya ateşlere atılarak yakılsanız bile, Allâh’a(c.c.) hiçbir şeyi ortak koşmayınız.”⁸⁸ Şirki, insanın dokunulmazlık hakkını kaybetmesine gerekçe sayan⁸⁹ Hz. Muhammed (s.a.v.), yedi veya dokuz büyük günahtan şiddetle kaçınmayı emretmiştir. Rasûlullah, kişiyi helâke sürükleyen bu günahları şöyle sıralamıştır: “Allâh’a (c.c.) (yaratma ve emretmede) başka bir varlığı ortak koşmak, sihirle uğraşmak, Allâh’ın dokunulmaz kıldığı bir cana haksız yere kıymak, fâiz alıp vermek, yetim malı yemek, cihaddan/hakkı hâkim kılma mücâdelesinde meydandan kaçmak, nâmuslu kadınların iffetine iftirâda bulunmak.”⁹⁰ Bu hadîs-i şerîfin bâzı rivâyetlerinde ise “Zinâ etmek, hırsızlık yapmak”⁹¹ da en büyük suçlardan sayılmıştır. “Anaya ve babaya isyân edip onların hukûkuna saygısızlık yapmak”⁹² dînen suç sayılmış ve bunlardan ayrı olarak Hz. Muhammed; “Yalan yere yemîn etmekten, yalan konuşmaktan, namazı, zekâtı terk etmekten ve komşunun nâmusuna göz dikmekten de” Müslümanların kaçınmalarını istemiştir.⁹³

Hz. Peygamber (s.a.v.), bâzı günahların îmânın zevâline yol açabileceğini belirtmiştir. Bu nebevî buyruklardan yola çıkarak bir sonuca varan akâid âlimleri; “Helâl sayılarak işlenen her günah insanı küfre götürür.” karârında birleşmişlerdir. Hz. Muhammed (s.a.v.), toplumsal ve ahlâkî yıkım getiren günahlarla ilgili daha sert bir dil kullanmış ve şöyle buyurmuştur: “Mü’min, mü’min olarak zinâ etmez; mü’min, mü’min olarak içki içmez; mü’min, mü’min olduğu hâlde hırsızlık yapmaz.”⁹⁴

Günahlara karşı İslâm milletini uyanık tutmaya çalışan Hz. Muhammed (s.a.v.), kişiyi günâha götüren yolları da yasaklamış ve bu çerçevede “Fuhşun gizlisini de alenîsini de haram kılmıştır.”⁹⁵ “İnsanları güldürmek amacıyla yalan söyleyenlere yazıklar olsun.”⁹⁶ uyarısını yapmıştır. Günahları alenîleştirmeyi yâni “Yaptığı günâhı başkalarına anlatmayı” Allâh’ın (c.c.) affetmemesine sebep⁹⁷ olarak gören Rasûlullah’ın bizzat kendisi, günahların her türlüsünden her an uzak durarak tüm insanlığa örnek olmuştur. Zîrâ onun günahlar konusundaki mâsumiyeti aynı zamanda şerîatin de mâsumiyetidir.

Hz. Peygamber’in uyarılarından hareketle sahabiler, günah işlemeyi ağır bir suç olarak görmüşlerdir. Günâhı gözde büyütmeyle ilgili Abdullah b. Mesud (r.a) şöyle demiştir: “Mü’min günahlarını sanki üzerine düşecek bir dağ gibi görür. Fâcir ise günahlarını burnunun üzerine konan sinek kadar küçük görür.”⁹⁸ Enes b. Mâlik (r.a) de sonraki kuşakların günahlara olan kayıtsızlığını görünce şöyle söylemekten kendini alamamıştır: “Sizler, bâzı şeyleri yapmayı kıldan bile küçük görerek işliyorsunuz. Hâlbuki biz, Hz. Peygamber (s.a.v.) döneminde onları yapmayı insanı helâke götüren büyük günahlardan sayıyorduk.”⁹⁹

Yapıldığında Allâh’ın (c.c.) ve Peygamber’in gazabını celbeden, işleyenlere dünyâda yaptırım olduğu, âhirette de onları cehennem azâbının kuşatacağı bildirilen bütün günahlar büyük günah kapsamında değerlendirilmiştir. Bir kısmı insanı İslâm’dan uzaklaştırabilen şu günahları Kur’ân-ı Kerîm, kaçınılması gereken öncelikli suçlar olarak bildirmiştir:

1. Küfür; Allâh’ın varlığını, birliğini¹⁰⁰ ve âhiret gününü inkâr etmek.¹⁰¹
2. Allâh’a şirk koşmak.¹⁰²
3. Allâh’ın dîninden dönmek, İslâm’ı terk etmek.¹⁰³
4. Hayâtı sadece dünyâ hayâtından ibâret görüp ölümden sonra dirilmeyi inkâr etmek.¹⁰⁴
5. Allâh’a iftirâ etmek, onu gereği gibi yüceltmemek.¹⁰⁵
6. Allâh’a (c.c.) hakâret etmek, hakâret ifâde eden sözler söylemek.¹⁰⁶
7. Namazı terk etmek.¹⁰⁷
8. Namaza karşı üşengeç davranıp ibâdet etmeyi sevmemek.¹⁰⁸
9. Cuma namazını terk etmek.¹⁰⁹
10. Kâfir ve münâfıklar için cenâze namazı kılıp onların lehinde şâhitlikte bulunmak.¹¹⁰
11. Zekât vermemek.¹¹¹
12. Haksız yere adam öldürmek.¹¹²
13. Geçim endîşesiyle çocukları öldürmek.¹¹³
14. İntihar etmek.¹¹⁴
15. İnsanları Allah yolunda cihaddan soğutmak.¹¹⁵
16. Düşmanlara karşı cihâdı terk edip savaştan kaçmak.¹¹⁶
17. Müslümanlar arasında fitne-fesat çıkarmak.¹¹⁷
18. İnsanları Allah yolundan çevirmek için para ve mal harcamak.¹¹⁸
19. Hayır-hasenât için harcama yapmamak konusunda insanları teşvîk etmek; cimriliği öğütlemek.¹¹⁹
20. Münâfıklık yapmak.¹²⁰
21. Münâfıklara arka çıkıp yardım etmek.¹²¹
22. Münâfıklara ve kâfirlere itâat etmek.¹²²
23. YaHûdi ve Hristiyanları dost edinmek.¹²³
24. YaHûdi ve Hristiyanlara itâat etmek.¹²⁴
25. Allâh’ın âyetleriyle alay etmek.¹²⁵
26. Peygamber’le alay etmek.¹²⁶
27. Allâh’ın âyetleriyle alay edilen yerde tepkisizce durmak.¹²⁷
28. Allâh’ın dînini alay konusu edinenleri dost edinmek.¹²⁸
29. Mü’minlerle alay edip onları küçük düşürmek.¹²⁹
30. İnsanlara hoşlanmayacakları lakaplar takmak.¹³⁰
31. İnsanların ayıplarını araştırmak.¹³¹
32. Mü’minlerin gıybetini yapmak.¹³²
33. Evlenilmesi dince haram kabûl edilen kimselerle evlenmek.¹³³
34. Zinâ etmek.¹³⁴
35. Zinâya sebep olacak davranışlarda bulunmak.¹³⁵
36. Nâmuslu kadınlara dil uzatıp iftirâ etmek.¹³⁶
37. Haksız yere başkasının malını alıp yemek.¹³⁷
38. Hırsızlık yapmak.¹³⁸
39. Harcamalarda İsrâfçı olmak.¹³⁹
40. Hâkimlere rüşvet vermek.¹⁴⁰
41. Rüşvet alıp vermek.¹⁴¹
42. Fâiz alıp vermek ve fâiz yemek.¹⁴²
43. İçki içmek ve uyuşturucu ticâreti yapmak.¹⁴³
44. Kumar ve diğer şans oyunlarını oynayıp para kazanmak.¹⁴⁴
45. Allah’tan başkası adına kesilen hayvanların etini yemek.¹⁴⁵
46. Leş ve domuz eti yiyip bunların ticâretini yapmak.¹⁴⁶
47. Oruç tutmamak.¹⁴⁷
48. Allâh’ın bildirdiği hakîkatleri gizlemek.¹⁴⁸
49. Yetimlerin mallarını yemek.¹⁴⁹
50. Ölçü ve tartıda hîle yapmak.¹⁵⁰
51. Falcılıkla uğraşıp kazanç sağlamak.¹⁵¹
52. Allâh’a, Rasûlü’ne ve emânetlere hıyânet etmek.¹⁵²
53. Günahlara çokça dalmak.¹⁵³
54. Üzerine farz olduğu hâlde hacca gitmemek.¹⁵⁴
55. Tağutları dost edinip onların huzûrunda muhakeme olmayı istemek.¹⁵⁵
56. Allâh’ın emirleriyle hükmetmemek.¹⁵⁶
57. Mü’minlerin yolundan ayrılıp başka bir yola girmek.¹⁵⁷
58. Ana ve babaya karşı gelmek.¹⁵⁸
59. Cimrilik yapmak.¹⁵⁹
60. Allâh’a çocuk isnâd etmek.¹⁶⁰
61. Hz. Îsâ’ya tanrı demek veya onun tanrının oğlu olduğuna inanmak.¹⁶¹
62. Sihirle uğraşmak.¹⁶²
63. Îman konusunda Allâh’ın peygamberleri arasında ayrım yapmak.¹⁶³
64. İnkârcılara sempati duyup onların hayat tarzlarına meyletmek.¹⁶⁴
65. Allâh’ın yaratmış olduğu fıtrata müdâhale edip onu değiştirmek.¹⁶⁵
66. Yalancı şâhitlik yapmak.¹⁶⁶
67. Kovuculuk yapmak; insanlar arasında bozgunculuk çıkarmak için laf taşımak.¹⁶⁷
68. Yalan söylemek.¹⁶⁸
69. Zulüm yapmak.¹⁶⁹
70. Allâh’ın, örtülmesini emrettiği yerleri örtmemek.¹⁷⁰
71. Müşriklerle evlilik yapmak.¹⁷¹
72. Hayızlı eşle cinsel ilişkide bulunmak.¹⁷²
73. İhramlı iken avlanmak.¹⁷³
74. Allâh’ın âyetlerinin bir kısmına inanıp bir kısmını inkâr etmek.¹⁷⁴
75. Allâh’ın dînine ekleme veya çıkarma yaparak aşırı gitmek.¹⁷⁵
76. Kadınların veya erkeklerin fuhuş amaçlı dost edinmeleri.¹⁷⁶
77. Eşcinsellik yapmak.¹⁷⁷
78. Lezbiyenlik yapmak.¹⁷⁸
79. Allâh’a rağmen helâl ve haram tâyin etmeye çalışmak.¹⁷⁹
80. Haset etmek.¹⁸⁰
81. Din büyüklerine kayıtsız şartsız itâat edip onları kutsallaştırmak.¹⁸¹
82. Gaybı bildiğini iddia etmek.¹⁸²
83. İyiliği emredip kötülüğü engelleme görevini terk etmek.¹⁸³
84. Eşkıyâlık yapmak ve yol kesip insanları soymak.¹⁸⁴
85. Arzu ve istekleri ilâhî irâdenin önüne geçirmek.¹⁸⁵
86. Allâh’ın rahmetinden ümit kesmek.¹⁸⁶
87. Mîras hukûkunda ilâhî emirleri gözetmemek.¹⁸⁷
88. Şâhitliği gizlemek.¹⁸⁸
89. Allâh’ı anmaktan ve emirlerine uymaktan yüz çevirmek.¹⁸⁹
90. Adak ve nezirleri yerine getirmemek.¹⁹⁰
91. Allâh’ın isim ve sıfatlarıyla ilgili sapık fikirler edinip bunları yaymaya çalışmak.¹⁹¹
92. Namaz, ezan ve diğer dînî sembollerle alay etmek.¹⁹²
93. Allah’tan başkasına duâ etmek.¹⁹³
94. Akrabâlık ilişkilerini kesmek.¹⁹⁴
95. Dinde tefrîka çıkarmak.¹⁹⁵
96. Kâfirleri sırdaş edinmek.¹⁹⁶
97. Müslümanların yönetimini Allah ve Rasûlü’nü tanımayanlara terk etmek.¹⁹⁷
98. Müşriklerin ve diğer inkârcıların cennetlik olabileceklerine inanmak.¹⁹⁸
99. Kişinin sözleriyle davranışları arasında uyumsuzluk olması.¹⁹⁹
100. Kişinin kendisine dünyâda ve âhirette hiçbir yararı olmayacak boş şeylerle uğraşması ve lüzumsuz konuşması.²⁰⁰

Dipnotlar:

¹ Cürcânî, Tarifat, s. 107.

² Şuarâ 26/14, Gâfir 40/3.

³ Bakara 2/219.

⁴ Nûr 24/11.

⁵ Kamer 54/47.

⁶ Nisâ 4/2.

⁷ Müddessir 74/5.

⁸ Mâide 5/96.

⁹ Âl-i İmran 3/155.

¹⁰ Furkan 25/72.

¹¹ Bakara 2/81.

¹² Haşr 59/9.

¹³ Enfâl 8/22.

¹⁴ Mâide 5/72.

¹⁵ İsrâ 17/15.

¹⁶ Kehf 18/80, En’âm 6/110.

¹⁷ Lokman 31/13.

¹⁸ Kaf 50/24.

¹⁹ Mutaffifîn 83/7.

²⁰ Nahl 16/90.

²¹ Nahl 16/90.

²² Rûm 30/41.

²³ Kehf 18/50.

²⁴ A’raf 7/40.

²⁵ Nisâ 4/31.

²⁶ Kehf 18/49.

²⁷ İsrâ 17/31.

²⁸ Tevbe 9/90.

²⁹ Necm 53/32.

³⁰ Tevbe 9/28.

³¹ Bakara 2/165.

³² Câsiye 45/23.

³³ Nahl 16/25.

³⁴ Nisâ 4/25.

³⁵ Saff 61/3, Nisâ 4/22.

³⁶ Nisâ 4/92, 112.

³⁷ Nisâ 4/14.

³⁸ Nisâ 4/24.

³⁹ Nisâ 4/25.

⁴⁰ Nisâ 4/29.

⁴¹ Nisâ 4/37.

⁴² Bakara 2/264.

⁴³ Bakara 2/262.

⁴⁴ Bakara 2/262.

⁴⁵ Bakara 2/256.

⁴⁶ Bakara 2/217.

⁴⁷ Nisâ 4/128.

⁴⁸ Nisâ 4/142.

⁴⁹ Nisâ 4/142.

⁵⁰ Mâide 5/2, 91.

⁵¹ Mâide 5/42.

⁵² Mâide 5/77.

⁵³ Mâide 5/91.

⁵⁴ Mâide 5/100.

⁵⁵ Mâide 5/57.

⁵⁶ Saff 61/7.

⁵⁷ En’âm 6/35, 111.

⁵⁸ Nahl 16/90.

⁵⁹ En’âm 6/141.

⁶⁰ Meryem 19/4, 32.

⁶¹ Bakara 2/178, 194; Mâide 5/94.

⁶² Âl-i İmran 3/119.

⁶³ Gâfir 40/56; Nûr 24/11.

⁶⁴ Mü’minûn 23/3.

⁶⁵ Âl-i İmran 3/54; Enfâl 8/30.

⁶⁶ Kalem 68/11.

⁶⁷ Nûr 24/16.

⁶⁸ Vâkıa 56/46.

⁶⁹ Hadîd 57/23.

⁷⁰ İbni Kayyım, Medaricu’s-sâlikin, I/315.

⁷¹ Günahla helâk arasındaki ilişki için bk. Bakara 2/59, 61, Âl-i İmran 3/112; Nisâ 4/160-161, En’âm 6/6, 11, 124; A’raf 8/64, 72, 77, 78, 84, 100, 131, 133, 165, 166, Yûnus 10/73; Hûd 11/37, 80, 83, 84, 94, 116, 117; Yûsuf 12/110; Nahl 16/112-113 vd.

⁷² Bk. A’raf 8/130-133.

⁷³ Hûd 11/81-83.

⁷⁴ Hûd 11/84-89, 94.

⁷⁵ A’raf 8/152.

⁷⁶ A’raf 8/166.

⁷⁷ Yûnus 10/73-77.

⁷⁸ Hûd 11/116-117.

⁷⁹ Nahl 16/112-113.

⁸⁰ Tâhâ 20/48.

⁸¹ Hac 22/27.

⁸² Mü’minûn 23/45-48.

⁸³ Kasas 28/58.

⁸⁴ Sebe 34/15-17.

⁸⁵ Müslim, Birr, 14, H. no: 2553, III/1980.

⁸⁶ Ahmed, Müsned, V/251.

⁸⁷ İbni Mâce, Fiten, 23, H. no: 3934, II/1298.

⁸⁸ İbni Mâce, Fiten, 23, H. no: 4034, II/1339.

⁸⁹ Bk. Nesaî, Tahrimuddem, 37, H. no: 5, VII/90-91.

⁹⁰ Buhârî, 23, Vesaya, III/195; Ebu Davud, 12, Vesaya, 10, H. no: 2874, III/294.

⁹¹ Nesaî, Tahrimuddem, 37, H. no: 18, VII/111.

⁹² Tirmizî, 3, Büyu, H. no: 1207, III/513.

⁹³ Nesaî, Tahrimuddem, 37, H. no: 3, VII/88-90.

⁹⁴ İbni Mâce, Fiten, 3, H. no: 3936, II/1299.

⁹⁵ Müslim, 49, Tevbe, 6, H. no: 2760, III/2114.

⁹⁶ Ebû Dâvûd, Edep, H. no: 4990, V/265.

⁹⁷ Müslim, 53, Zühd, 8, H. no: 2990, III/2291.

⁹⁸ Tirmizî, 38, Kıyâmet, H. no: 2497, IV/658.

⁹⁹ Ahmed, Müsned, III/157.

¹⁰⁰ Bk. Bakara 2/88.

¹⁰¹ Bk. Bakara 2/7-8.

¹⁰² Bk. Nisâ 4/48, 116; Mâide 5/72.

¹⁰³ Bk. Bakara 2/217; Mâide 5/54.

¹⁰⁴ Bk. Câsiye 45/24; Yâsîn 36/78.

¹⁰⁵ Bk. Mâide 5/64.

¹⁰⁶ Bk. En’âm 6/108.

¹⁰⁷ Bk. Meâric 70/22; Müddessir 74/43; Mâûn 107/4.

¹⁰⁸ Bk. Nisâ 4/142.

¹⁰⁹ Bk. Cuma 62/9-10.

¹¹⁰ Bk. Tevbe 9/80-84.

¹¹¹ Bk. Tevbe 9/34, 103.

¹¹² Bk. Nisâ 4/92-93; En’âm 6/151.

¹¹³ Bk. En’âm 6/151; İsrâ 17/31.

¹¹⁴ Bk. Nisâ 4/29.

¹¹⁵ Bk. Âl-i İmran 3/154-156.

¹¹⁶ Bk. Enfâl 8/16; Ahzab 33/16.

¹¹⁷ Bk. Bakara 2/191, 217.

¹¹⁸ Bk. Enfâl 8/36.

¹¹⁹ Bk. Münâfikûn 63/7.

¹²⁰ Bk. Âl-i İmran 3/167; Tevbe 9/67-68, 101.

¹²¹ Bk. Nisâ 4/88.

¹²² Bk. Ahzab 33/1.

¹²³ Bk. Mâide 5/51.

¹²⁴ Bk. Âl-i İmran 3/100, 149.

¹²⁵ Bk. Tevbe 9/65; En’âm 6/5; Nisâ 4/140.

¹²⁶ Bk. En’âm 6/10; Rad 13/22.

¹²⁷ Bk. En’âm 6/68; Nisâ 4/140.

¹²⁸ Bk. Mâide 5/57.

¹²⁹ Bk. Hucurât 49/11.

¹³⁰ Bk. Hucurât 49/11.

¹³¹ Bk. Hucurât 49/12.

¹³² Bk. Hucurât 49/12.

¹³³ Bk. Nisâ 4/23.

¹³⁴ Bk. Furkan 25/68; Mümtehine 60/12; İsrâ 17/32; Nûr 24/2-3, 24.

¹³⁵ Bk. İsrâ 17/32.

¹³⁶ Bk. Nûr 24/4.

¹³⁷ Bk. Nisâ 4/29-30.

¹³⁸ Bk. Mâide 5/38.

¹³⁹ Bk. A’raf 7/31; İsrâ 17/26-27.

¹⁴⁰ Bk. Bakara 2/188.

¹⁴¹ Bk. Mâide 5/42, 62-63.

¹⁴² Bk. Bakara 2/275-277, Âl-i İmran 3/130; Nisâ 4/161; Rûm 30/39.

¹⁴³ Bk. Mâide 5/90.

¹⁴⁴ Bk. Mâide 5-90.

¹⁴⁵ Bk. Bakara 2/173.

¹⁴⁶ Bk. Bakara 2/173; Mâide 5/3.

¹⁴⁷ Bk. Bakara 2/183.

¹⁴⁸ Bk. Bakara 2/159, 174.

¹⁴⁹ Bk. Nisâ 4/10; En’âm 6/152.

¹⁵⁰ Bk. En’âm 6/152.

¹⁵¹ Bk. Mâide 5/90.

¹⁵² Bk. Enfâl 8/27.

¹⁵³ Bk. Hac 22/38; Nisâ 4/107.

¹⁵⁴ Bk. Âl-i İmran 3/97.

¹⁵⁵ Bk. Bakara 2/257; Nisâ 4/60.

¹⁵⁶ Bk. Mâide 5/44-47.

¹⁵⁷ Bk. Nisâ 4/115.

¹⁵⁸ Bk. İsrâ 17/23; En’âm 6/151.

¹⁵⁹ Bk. Nisâ 4/37; İsrâ 17/29.

¹⁶⁰ Bk. İsrâ 17/40; Nisâ 4/117.

¹⁶¹ Bk. Mâide 5/72.

¹⁶² Bk. Bakara 2/102.

¹⁶³ Bk. Nisâ 4/150-151.

¹⁶⁴ Bk. Hûd 11/113.

¹⁶⁵ Bk. Nisâ 4/119.

¹⁶⁶ Bk. Furkan 25/72.

¹⁶⁷ Bk. Kalem 68/11.

¹⁶⁸ Bk. En’âm 6/21; Nûr 24/13; Şuarâ 26/223; Haşr 59/11; Münâfikûn 63/1.

¹⁶⁹ Bk. Bakara 2/54, 59, 150; Nisâ 4/64, 168; Mâide 5/45; En’âm 6/45.

¹⁷⁰ Bk. Nûr 24/31; Ahzab 33/59.

¹⁷¹ Bk. Bakara 2/221.

¹⁷² Bk. Bakara 2/223.

¹⁷³ Bk. Mâide 5/94-95.

¹⁷⁴ Bk. Bakara 2/85, 208; Hicr 15/90-92.

¹⁷⁵ Bk. Nisâ 4/124.

¹⁷⁶ Bk. Mâide 5/5.

¹⁷⁷ Bk. A’raf 7/80; Ankebut 29/28.

¹⁷⁸ Bk. Nisâ 4/16.

¹⁷⁹ Bk. Mâide 5/87; Nahl 16/116.

¹⁸⁰ Bk. Nisâ 4/54; Felak 113/5.

¹⁸¹ Bk. Tevbe 9/31.

¹⁸² Bk. Neml 27/65; Hucurât 49/18; Bakara 2/33; Âl-i İmran 3/179; En’âm 6/50, 59; A’raf 7/188; Yûnus 10/20; Hûd 11/31.

¹⁸³ Bk. Mâide 5/63; Hûd 11/116; Tevbe 9/67.

¹⁸⁴ Bk. Mâide 5/33.

¹⁸⁵ Bk. Câsiye 45/23.

¹⁸⁶ Bk. Hicr 15/56; Rûm 30/36; Fussilet 41/49.

¹⁸⁷ Bk. Nisâ 4/13-14.

¹⁸⁸ Bk. Mâide 5/106; Bakara 2/283.

¹⁸⁹ Bk. Tâhâ 20/124.

¹⁹⁰ Bk. Hac 22/29; İnsan 76/7.

¹⁹¹ Bk. A’raf 7/180.

¹⁹² Bk. Mâide 5/58.

¹⁹³ Bk. En’âm 6/40.

¹⁹⁴ Bk. Ra’d 13/25; Bakara 2/27.

¹⁹⁵ Bk. En’âm 6/59.

¹⁹⁶ Bk. Tevbe 9/16.

¹⁹⁷ Bk. Bakara 2/205.

¹⁹⁸ Bk. Mâide 5/72.

¹⁹⁹ Bk. Saff 61/2-3.

²⁰⁰ Bk. Mü’minun 23/3.